Financimet okulte që mbështetën bolshevikët para dhe pas Revolucionit të Tetorit. Lumenj parashë të ardhura nga donacione kapitaliste, ruse dhe jo, por edhe frut rrëmbimesh dhe shantazhesh. Më pas, kur shpërtheu Lufta e Madhe, arritën edhe ndihmat gjermane për të favorizuar përmbysjen e monarkisë cariste. Boll që të arrinin të bënin revolucionin, Lenini dhe njerëzit e tij nuk hezituan që të tradhëtojnë vendin e tyre në luftë. Për shembull, ja sesi Berlini vendosi kontaktet e para me komunistët rusë falë dy aventurierëve që të rrezikshëm që vetëm komunistë nuk qenë: Aleksandr Helphand (alias «Parvus») dhe Aleksandr Kesküla
“Më 1918, domethënë pas Revolucionit të Tetorit – shkruan Trotsky – Zyra e Shtypit e qeverisë amerikanë botoi me solemnitet një përmbledhje dokumentash lidhur me marrëdhëniet midis bolshevikëve dhe gjermanët. Ky falsifikim trashanik që nuk i duron një kritike të përgjithshme, u pranua nga jo pak njerëz të kulturuar e këmbëngulës qysh nga momenti kur u zbulua se origjinalet e dokumentave, që pretendohej se vinte nga vende të ndryshme, qenë shtypur me një makinë shkrimi të vetme. Falsifikuesit nuk bënin shumë komplimenta me konsumatorët: dukshëm, qenë të bindur se nevoja politike për të denoncuar bolshevikët do të mbizotëronte ndaj shpirtit kritik. Dhe nuk qenë gabuar, pasi dokumentat u paguan me çmim të kripur. Megjithatë qeveria amerikane, e ndarë prej teatrit të luftës nga oqeani, nuk ishte prekur nga gjithë ndodhia përveçse në mënyrë indirekte». Kur Trotzky shkruante këtë pjesë, rreth vitit 1930, sogurisht që nuk e imagjinonte se pak kohë më pas do të botoheshin dokumenta mbi marrëdhëniet midis gjermanëve dhe bolshevikëve të një besueshmërie krejtësisht tjetër. (…)
Në fund të Luftës së Dytë Botërore, anglezët arritën që të vinin në zotërim pjesën më të madhe e arkivave të Ministrisë së Jashtme gjermane; i çuan në Angli dhe ua vunë në dispozicion studiuesve, të riprodhuara në mikrofilma, dokumentat përpara 1933, viti i marrjes së pushtetit nga ana e nazistëve. Pjesë e këtij materiali kishte të bënte me raportet e zhvilluara në periudhën e Luftës së Parë Botërore midis gjermanëve dhe bolshevikëve. (…)
Afera e ndihmave gjermane për bolshevikët futet në kapitullin më të gjerë të tentativave të ndërmarra nga qeveria austro – hungareze, por sidomos nga ajo gjermane, për të shkaktuar dorëzimin e Rusisë ose, të paktën një paqe të veçantë me të. Në fillim të luftës (1914) perandoritë e Boshtit nuk kishin asnjë plan në këtë kuptim, pasi vetëm nga viti 1909 kishin nisur të shikonin nga Rusia si një armik potencial, ndërsa nga ana tjetër ishte e gjallë tek drejtuesit e tyre, duke filluar nga perandorët, shpresa për ta kufizuar konfliktin duke e përjashtuar Rusinë, por edhe Britaninë e Madhe. Kështu, në rast se konflagracioni bëhej i përgjithshëm, çështja duhej përballuar nga origjina.
Në pritje që të mund të hartohej një plan i denjë për këtë emër, u zgjodh rruga më e lehtë, ajo që të mbështetej mbi progjermanizmin apo mbi frikën e një humbjeje të Rusisë, nga ana e disa qarqeve të caktuara të Petrogradit. Dihej se i plotfuqishmi Rasputin ishte në favor të paqes dhe kjo nënkuptonte që herët a vonë ky pozicion do të merrej edhe nga qeveria dhe nga vetë Caresha, krejtësisht në mëshirën e murgut; ashtu siç dihej se kundër luftës kishte qenë Konti Serghey Witte, ish Kryeministër. Shpresat e gjermanëve rrezikuan që të shkonin dëm kur në fillimin e 1916 Rasputini arriti të emërojë kryetar qeveria Boris Stürmer dhe Ministër të Brendshëm Aleksandr Protopopov, i cili, sigurisht jo me iniciativën e tij ekskluzive, mori kontakte në Stokholm me emisarë gjermanë. Situate arriti në një pikë të tillë, sa që në nëntorin e 1916 udhëheqësi liberal Miliukov nuk pati skrupull që të sulmojë në mes të Dumës Careshën, Stürmer dhe Rasputin, duke folur pa doreza për paratë gjermane. Pengesa e vetme për planet gjermane përfaqësohej nga Nikolla i II-të, fuqimisht kundër një paqeje të veçuar; «jo»-ja e tij ju shprej qartë dhe prerë në verën e 1916 Mbretit Kristian të Danimarkës që i kishte bërë një apel në këtë aspekt.
Megjithatë, gjermanët nuk u dekurajuan dhe në fakt arkivat sekrete e Wilhelmstrasse zbuluan se një tentativë tjeër u bë në muajin tetor. Ditën e 3-të të muajit, Kancelari Bethmann-Hollweg i shkroi Kajzerit një letër ku e informonte se e kishte pranuar propozimin e ndërmjetësimit të avancuar nga Wallenberg, Ministri i Jashtëm suedez, që kishte tentuar t’i ftonte rusët në traktativë nëpërmjet ambasadorit të tij në Petrograd. Është e qartë se kundërshtimi i gjermanëve, në gjirin e të cilëve ekzistonin disa qarqe që vendosnin në këto tentative shumë më tepër besim se në aksione të një lloji tjetër, i detyrohej progjermanizmit të Stürmer dhe shokëve të tij; progjermanizëm i cili shpjegon sesi ato qarqe kanë filluar të kultivojnë shpresat e tyre dhe t’i përkthejnë në akte konkrete. Por ndërkohë po merrte formë plani që tentonte ta shpërbënte Perandorinë Ruse për ta eliminuar nga lufta. Qysh nga shpërthimi i konfliktit, ishte bindje absolute e vetë Kancelarit Theobald von Bethmann-Hollweg se ajo nuk mund të përfundonte në favor të perandorive të Boshtit sikur të mos arritej të prishej aleanca midis anglo – francezëve dhe rusëve. Një gjykim i tillë u influencua ndoshta nga ai i Gjeneralit Von Falkenhayn, një prej strategëve më të mëdhenj gjermanë, që dukshëm e konsideronte vetëvrasëse për Gjermaninë një luftë në dy fronte dhe nuk ka dyshim se fakti që qëllimi është arritur shumë vonë pati një peshë vendimtare mbi vendet e Boshtit Qendror.
Fillimisht, në vjeshtën e 1914, plani konsistonte kryesisht në të ashtuquajturin «çlirim të popujve të shtypur», një eufemizëm për të fshehur aksionin që tentonte të nxiste lëvisjet indipendentiste në kombësitë e ndryshme të perandorisë polikromatike ruse. Shuma të mëdha u ckatuan për të provokuar revolucionin në Ukrainë; u themelua një «Bund për çlirimin e Ukrainës» nën drejtimin e një socialdemokrati, Marian Melenevsky, i manovruar nga ambasadori gjerman në Konstandinopojë, von Wangenheim. Prej afërsisë me zonën e interesuar në planin gjerma dhe prej orientimit progjerman të saj, Turqia konsiderohej një trampolinë e shkëlqyer për lançimin e revolucionit në Ukrainë. Por Melenevsky nuk ishte njeri me aq staturë sa të mund ta kuptonte një plan të një shkalle të tillë. Njeriu i situatës u shfaq në skenë në fillimin e 1915: ishte Aleksandr Helphand që ju paraqit von Wangenheim për t’i thënë gjëra me një interes të tillë sa ta shtynnin ambasadorin që t’ia sinjalizonte rastin Berlinit (…)
Për çfarë foli revolucionaro – afaristi me ambasadorin e Kajzerit? Thjesht i ekspozoi një plan për subversion në Rusi. Në bërjen e kësaj, ai nuk largohej as edhe një milimetër nga teoria e «revolucionit të përhershëm»: shpërbërja e perandorisë së carëve do të shkaktonte ngjitjen në pushtet të socialdemokratëve, që nga ana e saj do t’i jepte kurajo proletariatit në vendet perëndimore duke i shtyrë që të imitonin shokët rusë. Von Wangenheim, siç është thënë, raportoi për gjënë Ministrin e Jashtëm dhe Helphand u ftua që të shkonte në Berlin; (…)
Arriti në Berlin më 6 mars dhe në Wilhelmstrasse u takua me Doktor Kurt Riezler, Këshilltar Privat i Kancelarit. Në vijim të kësaj bisede, gjatë se cilës Helphand ekspozoi planin e tij, ai i dorëzoi Riezler një memorandum prej 18 faqesh, që në kopertinë mban këtë titull: «Përgatitje për një grevë të përgjithshme politike në Rusi». Plani parashikonte në thelb shpërthimin e një serie grevash lokale me sfond ekonomik që gradualisht do të merrnin karakter politik, për të shpërthyer në fund në një grevë të madhe të përgjithshme; kjo do të shkaktonte rënien e Carit dhe krijimin e një qeverie të përkohshme e gatshme që të firmoste paqen. Natyrisht, qendra e lëvizjes do të duhej të ishte Petrogradi, qyteti më i madh industrial i Rusisë dhe sidomos 3 fabrikat e mëdha: Obukov, Putilov dhe Baltic, ku sidomos në të dytën ishte e fortë Partia Socialdemokrate. Plani parashikonte edhe revoltën e flotës ruse të Detit të Zi, djegien e puseve të naftës në Baku, greva në minierat e ndodhura në basenin e Donjecit dhe në në kantieret detare të Nikolaev në rrjedhën e lumit Dniepr, ku ishin në ndërtim 2 korracata për flotën e Detit të Zi, dërgimin e një ekspedite për çliruar Siberinë ku ishte dëbuar i gjithë ose thuajse i gjithë shtabi i prirur që të rriste zemërimin kundër Rusisë, që ndiqte bashkëfetarët e tyre, hebrenjtë amerikane. Helphand – që kishte marrë përfundimisht pseudonimin tejet modest Parvus (nga latinishtja: vogëlush) – nuk u kufizua që të japë këtë kontribut teorik, por siç edhe pritej u ofrua që ta zbatojë vetë ai planin e tij. Gjermanët qenë entuziastë nuk dyshuan as edhe për një çast në qëllimin e mirë të Parvus, duke qenë në dijeni të idealeve të tij, që të paktën në fazën e parë përkonin përsosshmërisht me qëllimet e tyre. (…)
Nga ana e tij, Lenini mendonte për mundësinë e shërbimit indirekt Parvus, që posedonte ato që atij i mungonin, paratë, pa të cilat nuk bëhen revolucionet. Nga ana tjetër ai, sit ë gjithë socialdemokratët rusë, nuk kishte ende ide shumë të qarta mbi perspektivat e lëvizjes revolucionare dhe kështu është logjike që t’i linte të hapura të gjitha portat, por gjithsesi pa u kompromentuar. Ajo e Helphand nuk kishte qenë tentativa e parë nga ana gjermane për t’u vënë në kontakt indirekt me Leninin: përpara Helfand, një tjetër agjent gjerman e kishte spostuar vëmendjen mbi të: Aleksandr Kesküla. Ky ishte një refugjat estonez i vënë në shërbim të Gjermanisë për qëllime patriotike, duke e ditur shumë mirë se vetëm një humbje ruse do të mund t’i jepte pavarësinë atdheut të tij, siç edhe praktikisht ndodhi.
Kesküla vepronte në Stokholm dhe qe nga aty që më 30 nëntor të 1914 i shkroi Baronit Gisbert von Romberg, ambasadori gjerman në Bernë, me të cilin ishte mik, për t’i komunikuar se deputetët bolshevikë të Dumës qenë arrestuar dhe qenë dërguar në Siberi (arrestimi kishte ndodhur praktikisht më datë 4), si edhe «qenë ndjekës të zotit Lenin», kështu që do të rezultonte tejet e dobishme që ky «zotëri» t’i bashkohej kauzës gjermane, ndoshta edhe kundër vullnetit të tij. Romberg informoi eprorët e tij në Berlin, që gjithmonë të ndjeshëm ndaj gjërave të tilla, e urdhëruan Kesküla të kthehej në Gjermani për të dhënë informacione më të detajuara. Në kryeqytetin gjerman, agjenti estonez pati takime personalisht me Ministrin e Jashtëm Von Jagow dhe me Baronin Rudolf von Nadolny, funksionar i lartë i ministrisë, që më pas do të bëhej ambasador pranë republikës sovjetike. Drejtuesit e Ëilhelmstrasse u bindën për nevojën që ta studionin Leninin dhe vetë Kesküla u ngarkua me një detyrë të tillë. Biseda u zhvillua në fund të marsit dhe Moorehead pohon se qe i pari i një serie të gjatë, por një gjë e tillë nuk është e saktë; në fakt është e saktë ajo që shkruan Katkov, domethënë që midis të dyve pati një takim të vetëm dhe se kontaktet u mbajtën nëpërmjet një të besuari të Kesküla, një farë Siefeldt. Gjermanët e kuptonin fort mirë se Lenini nuk ishte një njeri i çfarëdoshëm dhe se nuk mund të trajtohej si një agjent i tyre potencial; me fjalë të tjera, ai duhej të vendosej në kushte që në çdo moment mund të hidhte poshtë çdo akuzë se ishte në shërbim të Gjermanisë e jo vetëm, por në rast se arrinin ta bindnin që të pranonte kontribute, një gjë e tillë duhej bërë në mënyrë që vetë ai të mund të shtirej se nuk ua dinte prejardhjen. Nga kjo deduktohej se nuk duhej të vihej në kontakt me njerëz me origjinë të dyshimtë dhe padyshim Kesküla ishte njëri prej tyre, të paktën prej rivendikimeve të tij politike. aq më pak gjermanët do të mendonin për kontakte të drejtpërdrejta me Leninin, për të cilat në fakt, në arkivat gjermane, nuk ekziston asnjë gjurmë.
Në bisedën e tij me Leninin, Kesküla nuk arriti të konkludojë shumë në planin politik për faktin se në atë kohë, siç edhe deri në vigjilje të rikthimit të tij në Rusi, kreu bolshevik nuk kishte ide shumë të qarta mbi atë që duhej bërë dhe sidomos dukej ngurrues në marrjen e çdo inciative; gjëja e vetme që ai donte ishte humbja e Rusisë dhe kjo për Kesküla mjaftonte. Nëpërmjet Siefeldt dhe në një formë që harantonte padyshueshmërinë më absolute mbi prejardhjen e fondeve, Lenini mundi të përfitonte financime për botimet e tij (…)
Dy muaj më vonë, në muajin maj, Kesküla, që kishte marrë nga Romberg një shumë prej 50 – 60000 dollarësh [të barabarta me 951000 – 1137000 euro të sotme] (atë shumë që me sa duket shërbeu për të financuar shtypin bolshevik), dërgoi një raport për Wilhelmstrasse në të cilin ekspozoi pikëpamjen e tij lidhur me perspektivat e asaj që arkivat gjermane e quajnë Revolutionierungspolitik; domethënë politikë për të provokuar revolucionin. Raporti i agjentit estonez mund të përmblidhet në pikat e mëposhtme:
1) Pakicat e Perandorisë Ruse mund të rreshtoheshin hapur me Gjermaninë, ndërsa lëvizjet revolucionare mund të bënin vetëm fshehurazi, nga frika se mos damkoseshin si tradhtarë;
2) Pakicat qenë në favor të shpërbërjes së Rusisë, ndërsa lëvizjet revolucionare qenë kundër një gjëje të tillë;
3) Bolshevikët kishin ndjekje vetëm nëpër qytete; ajo e menshevikëve ishte më e gjerë, por ata, përjashto disa grupe, qenë armiq të vendosur të Gjermanisë;
4) Të dy këto grupe qenë të orientuar drejt shtyrjes së revolucionit me mbarimin e luftës.
Duke pasur parasysh të gjithë këtë, Kesküla këshillonte:
1) Intensifikim të mbështetjes ndaj pakicave kombëtare;
2) Krijim të një lëvizjeje revolucionare të pavarur nga ato ekzistuese;
3) Një propagandë aktive, por diskrete, pranë të mërguarve rusë për t’i bindur për drejtësinë e pikëpamjes gjermane.
Nuk ka dyshim se, pavarësisht saktësisë së pjesës më të madhe të kësaj analize, ajo është influencuar nga pasioni politik i Kesküla, që duke qenë estonez dhe duke luftuar për pavarësinë e vendit të tij, individualizonte tek situate një factor të vetëm pozitiv për t’u zhvilluar, atë lidhur me pakicat kombëtare. Megjithatë, nuk qëndroi inaktiv dhe vazhdoi në kontaktet e tij indirekte me Leninin, aq san ë fund të shtatorit qe në gjendje që t’i paraqesë Romberg një dokument që përmbante 7 kushte në bazë të cilave Lenini, në rast se do të fitonte pushteti, do ta firmoste paqen me Gjermaninë, të cilin ia transmetoi menjëherë Kancelarisë. 7 kushtet qenë:
1) Shpallja e republikës ruse;
2) Shpronësim i bizneseve private me përmasa të mëdha;
3) Ditë pune me 8 orë;
4) Autonomi pakicave kombëtare;
5) Asnjë reparacion lufte dhe asnjë dhënie territori;
6) Tërheqje të trupave ruse nga Turqia;
7) Sulm të Rusisë ndaj Indisë.
Në thelb, Lenini u propozonte gjermanëve një përmbysje fronti, edhe pse jo një aleancë antiperëndimore në kuptimin e vërtetë të fjalës, dhe është e vështirë të mos vëresh në dokument qëllimin për t’i lehtësuar dhe për t’i shtyrë që ndihmojnë bolshevikët në mënyrë më konkrete. Nuk arrijmë të shikojmë tjetër në shpalljen e pikave 6 e 7 për të cilat për më tepër nuk ka gjurmë midis propozimeve që do të bëjnë bolshevikët në Brest Litovsk. (…)
Kontaktet me Leninin dhe rezultati i bujshëm i siguruar me 7 kushtet e paqes të cilat, përjashto besueshmërinë e tyre ose jo, përbënin provën që udhëheqësi bolshevik kishte qëllime serioze të bashkëpunonte me gjermanët, qenë aspekti më i dukshëm i aktivitetit të Aleksandr Kesküla, por nuk duhet harruar ai i zhvilluar më parë prej tij në ndihmë të bolshevikëve dhe, në mënyrë indirekte, të miqve të tij gjermanë. (…)
Kështu që mund të konkludojmë se në këtë periudhë, nëpërmjet Kesküla, gjermanët ndërhynë për t’i financuar bolshevikët dhe është e paimagjinueshme që ata, përfshi Leninin, ta injoronin origjinën e këtyre fondeve. Përjashto privatët, të zhdukur tashmë nga qarkullimi, siç e demonstrojnë kufizimet në të cilat jetonte organizata bolshevike nga shpërthimi i luftës në kontaktin e parë të Kesküla me Leninin, nuk kishte përveçse një bllok fuqishë që ta kishte mundësinë për t’i ndihmuar bolshevikët dhe interesin për ta bërë atë, domethënë perandoritë e Boshtit. Veç të tjerash, është demonstruar se midis Leninit dhe gjermanëve pati edhe kontakte, gjithmonë indirekte, të karakterit politik.
(nga Il Cerchio)
Përgatiti
ARMIN TIRANA
