Lindita ÇELA
Mijëra hektarë pyje, shkurre dhe kullota janë shkrumbuar në mbarë vendin në muajin gusht dhe vetëm gjatë 72 orëve të fundit numëroheshin 19 vatra zjarri, ku më i rrezikshmi konsiderohej zjarri i rënë në afërsi të tunelit të Krrabës, në rrugën nacionale Tiranë-Elbasan.
Flakët kanë përpirë sipërfaqe të konsiderueshme pyjesh edhe në zonat e mbrojtura, ndërkohë që punonjësit e Emergjencave Civile ankohen se punojnë me mjete të papërshtatshme dhe me një personel të pa trajnuar e të vogël në numër. Efektivë të zjarrfikësve i thanë BIRN se në të shumtën e rasteve ata janë të detyruar të shkojnë në operacione në zonat që nuk janë nën administrimin e tyre. Për shkak të terrenit malor dhe prodhimit të vjetër të makinave zjarrfikës, mjetet në shumë rasteve i lënë në rrugë, pa arritur destinacionin.
Zyrtarë të Ministrisë së Mjedisit i thanë BIRN se vetëm 17% e territorit pyjor administrohet prej tyre, ndërsa pjesa tjetër prej pushtetit vendor, ndërkohë që gjatë operacioneve për shuarjen e zjarreve kanë konstatuar që shumica e bashkive nuk kanë ngritur drejtoritë e Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimi. Me reformën e re administrative, shërbimi i zjarrfikeses është në kompetencë të pushtetit vendor, ndërkohë që situata e rëndë ka bërë që të përfshihen forcat e ushtrisë dhe efektivë të Policisë së Shtetit.
Përgjatë 1 muaji në operacionet e shuarjes së zjarrit janë përfshirë mbi 2800 ushtarakë, helikopterë dhe avionë të posaçëm të ardhur nga Greqia.
Në mbarë vendin janë regjistruar 87 vatra zjarri, ndërkohë që Drejtori i Emergjencave Civile, Shemsi Premçi, deklaron se të shumtën e rasteve zjarrvënia është e qëllimshme.
Policia e Shtetit ka arrestuar 17 persona si të dyshuar për zjarrvënës të qëllimshme, ndërkohë që ka proceduar në gjendje të lirë 8 të tjerë.
Mijëra hektarë të shkrumbuar
Sipërfaqe të konsiderueshme pyjesh, shkurresh, kullotash janë përpirë nga flakët, ndërkohë që institucionet shqiptare nuk deklarojnë shifra përmbledhëse mbi sipërfaqen totale të shkrumbuar. Rasti i parë i zjarrit gjatë këtij sezoni u konstatua 40 ditë më parë në Parkun Kombëtar të Lurës.
Raportimet e Ministrisë së Brendshme janë periodike sa i përket vatrave të zjarrit dhe pasojave të shkaktuara, ndërkohë që Ministria e Mbrojtjes ka angazhuar në këtë betejë rreth 40% të Forcave të Armatosura të Republikës së Shqipërisë.
BIRN mblodhi dhe analizoi të gjitha deklaratat periodike të Ministrisë së Brendshme, që nga 1 korriku deri më 11 gusht 2017.
Referuar këtyre të dhënave, rezulton se sipërfaqja e djegur është 1582.05 hektarë pyje-përfshirë pisha, ah, shkurre dhe kullota. Qarqet më të prekura janë Tirana, Shkodra, Gjirokastra dhe Vlora.
Ndërsa sipas sistemit të monitorimit të zjarrit ‘European Forest Fire Information System, i cili është pjesë e sistemit ‘Copernicus’ të Emergjencave Civile të krijuar nga Komisioni Europian, në Shqipëri gjatë vitit janë djegur 15,228 hektarë pyje dhe kullota dhe janë regjistruar 87 vatra zjarri – 10 herë më e madhe
Drejtori i Përgjithshëm i Emergjencave Civile, Shemsi Premçi i tha BIRN se, gjendja e zjarreve në vend mund të konsiderohej kritike, por ai shtoi se situata është nën kontroll dhe efektivave të zjarrfikësve u kanë ardhur në ndihme dhe forcat e ushtrisë si dhe helikopter nga vendet fqinje.
Zjarret kanë prekur dhe zonat e mbrojtura dhe Parqet Kombëtare, ku për periudhën janar-korrik 2017, ka pasur 15 raste të rënies së zjarrit dhe mbi 500 hektarë pyje të djegur.
Zv/Ministri i Mjedisit, Kledi Xhaxhiu i tha BIRN se gjendja është kritike dhe se në të shumtën e rasteve zjarrvëniet janë të qëllimshme.
“Nuk duhen përjashtuar dhe rastet aksidentale, por na rezulton se të shumta janë rastet ku kemi të bëjmë me zjarrvënës të qëllimshëm”, tha Xhaxhiu.
“Janë barinjtë apo dhe njerëz që për arsye të ndryshme i vënë flakën hapësirave të gjelbëruara për të përfituar sipërfaqe toke të lirë”, shtoi ai.
Në mbarë vendin 17 persona janë arrestuar me akuzën e vendosjes së qëllimshme të zjarreve dhe 8 të tjerë janë proceduar në gjendje të lirë.
Kodi Penal shqiptar parashikon masa të rënda dënimi për vendosjen e qëllimtë të zjarrit në pyje. Shkatërrimi apo dëmtimi me dashje i pronës me zjarr dënohet me gjobë ose me burgim deri në pesë vjet. Kur nga vepra penale janë shkaktuar pasoja të rënda materiale, dënohet me burgim deri në dhjetë vjet.
Sipas Xhaxhiut një zbatim më i mirë i ligjit dhe denoncimi i rasteve të qëllimshme të zjarrvënies do minimizojë pasojat shkatërruese të zjarreve në vend.
Megjithëse Ministria e Mjedisit menaxhon vetëm 17% të territorit pyjor në vend, ku për shkak të zbatimit të reformës administrative territoriale pyjet dhe kullotat i kaluan pushtetit vendor, Xhaxhiu thotë se gjatë inspektimeve ka konstatuar se një pjesë e mirë e bashkive nuk kanë marrë masa për ngritje strukturave të mbrojtjes nga zjarri.
“Konstatojmë se në të shumtën e rasteve bashkitë ende nuk kanë ngritur strukturat e tyre të menaxhimit të territorit apo siç janë edhe Drejtoritë e Shërbimit të Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimit. Kjo ka qenë dhe një nga arsyet pse pasojat e shkaktuara nga vatrat zjarrit janë më të mëdha”, nënvizoi Xhaxhiu.
Qarqet ku zjarret kanë shkaktuar dëme të mëdha në sipërfaqe pyjore, sipas deklaratave zyrtare të Ministrisë së Brendshme janë Tirana ku janë djegur një sipërfaqe prej 202.9 hektarëve, Shkodra me 226.1 ha të djegura, Vlora me një sipërfaqe prej 454.6 hektarë të djegur dhe Gjirokastra me 111.55 hektarë.
Bashkia Tiranë dhe Shkodër nuk iu përgjigj pyetjeve të BIRN mbi masat e marra nga ana e tyre për ndërtimin e strukurave të Mbrojtës së Zjarrit.
Ndërsa problematika e menaxhimit të strukturave vendore pranohet nga drejtuesit e zjarrfikësve në Gjirokastër dhe Vlorë.
Drejtori i kabinetit të Bashkisë Gjirokastër, Entela Bani, i tha BIRN se në këtë qark është ngritur Shtabi i Emergjencave ku është instruktuar personeli për vëzhgimin e zonave, kryesisht për zonat e mbrojtura, si Qendra Historike e Gjirokastrës. Nga agjencitë në varësi të Bashkisë, si Agjencia e Shërbimeve Publike dhe Agjencia e Shërbimeve Bujqësore, Mjedisore e Veterinare janë ngritur grupe vullnetarësh, të cilët janë trajnuar pranë MZSH Gjirokastër.
Beteja me flakët
Më 1 korrik, Policia e Shtetit lajmëroi se 2 hektarë pyje u dogjën në Lurë, në Qarkun e Dibrës. Komunikata tregonte se me mjete rrethanore u bë e mundur shuarja e vatrës së zjarrit dhe se Emergjencat Civile në bashkëpunim me struktura vendore të Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtimit e kishin situatën nën kontroll.
“Shërbimi vendor i MZSH Dibër, ka shkuar në vendngjarje dhe ka punuar me mjete rrethanore për shuarjen e zjarrit për shkak të terrenit të thyer malor. Në ndihmë për shuarjen e zjarrit kanë shkuar dhe punonjës nga Agjencia e Zonave të Mbrojtura si dhe banorë të zonës. Pas një pune të gjatë zjarri është shuar”, thuhet në komunikatën zyrtare.
Në Lurë, zjarri u shua me mjete rrethanore, ndërsa në skajin tjetër të Shqipërisë, në Gjirokastër, makina e zjarrfikëses e nisur për ta shuar zjarrin mbeti e prishur rrugës.
Në të shumtën e rasteve flota shqiptare e zjarrfikëseve përbëhet nga makina të prodhuar para vitit ‘90-të dhe personeli nuk është i trajnuar mirë për ndërhyrjen në rastet e shuarjen e zjarrit apo dhe Emergjencave Civile.
“Ne si Bashki kemi në dispozicion 4 zjarrfikëse e ndodh shumë herë për shkak të terrenit dhe vitit të prodhimit të tyre që makina të na lë në rrugë. Përveç kushteve, si nxehtësia shumë e lartë dhe territorit tepër malorë, ne jemi të detyruar të shkojmë në operacione bashkive të tjera, Delvinë, Finiq apo edhe Përmet, për shkak se këto bashki ende nuk kanë ngritur strukturat e mbrojtjes dhe ndërhyrjeve të zjarrit”, tha drejtori i Policisë së Zjarrfikësve e Mbrojtjes nga Zjarri dhe Shpëtim në Bashkinë Gjirokastrës, Kujtim Bizha.
Mungesën e personelit, teknologjisë dhe përfshirjen në operacione të bashkive fqinje e pranon dhe Fatmir Numani, i PMNZSH-së në Vlorë.
“Qendrat më të mëdha të zjarrit ne i kemi pasur në Bashkinë Selenicë apo dhe Himarë ku edhe kemi ndërhyrë, ndërkohë që personeli që kemi në dispozicion është shumë i vogël për të përballuar këto situata të rënda”, tha Naumi.
Me zbatimin e reformës së re territoriale, bashkitë duhet të marrin masa për sigurimin e mbulimit të territorit me shërbim të MZSH-së, duke organizuar dhe ngritur stacione dhe shërbim zjarrfikës, të kompletuar me personel, automjete dhe teknikë zjarrfikëse të gatishmërisë së përhershme.
Por sipas drejtuesve të MZSH-së, që BIRN foli në të shumtën e rasteve, këto drejtori kthehen në zyra punësimi për militantë dhe pak interes tregohet në investimet në teknologji, si zjarrfikëse apo dhe kostume mbrojtëse dhe trajnime të efektivave të zjarrfikëseve.
Sipas ligjit, stacionet MZSH-së duhet të jenë në gatishmëri të përhershme dhe çdonjëra prej tyre duhet të ketë jo më pak se 14 zjarrfikëse.
Ndërsa një vendim i Këshillit të Ministrave i prillit 2017, me objekt “Për miratimin e listës së bashkive, të cilat do të ngrenë stacione të shërbimit të mbrojtjes nga zjarri dhe shpëtimin”, kërkon që strukturat e këtij shërbimi të ngrihen pranë çdo bashkie në rang vendi brenda vitit 2018.
