Christopher Smart
Shumica mendojnë se krizat e nxehta në gadishullin korean apo në Lindjen e Mesme përbëjnë një kërcim të madh për ekspansionin e ekonomisë globale. Në fakt, krizat politike ndikojnë shumë pak tregun ndërkombëtar, krahasuar me ndryshimet graduale të institucionale globale, të cilat kanë treguar se mund të ndryshojnë dramatikisht sjelljen e investitorëve.
Një nga misteret më të mëdha të tregjeve globale në ditët e sotme është entuziazmi i tyre i pashoq, edhe kur bota përreth tyre duket se ndodhet në prag të kaosit dhe kolapsit. Investitorët shpesh mund të jenë më racionalë nga ç’duken kur bëhet fjalë për vlerësimin e rreziqeve politike. Nëse investimi ka të bëjë me parashikimin e reduktimit të mundshëm të likuiditetit të ardhshëm, është e rëndësishme të shqyrtohen faktorët që mund të ndikojnë ose jo në këto parashikime. Krizat potenciale që mund të duken si më dramatiket apo të dhunshmet janë, ironikisht, ato që tregu i shqyrton dhe monitoron më pak.
Situatat më të rrezikshme për ekonminë globale duket se janë ndryshimet graduale që pësojnë institucionet globale ndërkombëtare këto ndryshime ndodhin ngadalë, por mund të ndryshojnë rrënjësisht përllogaritjet për riskun dhe kthimet potenciale.
Tregu i ditëve të sotme është i lehtë për t’u shpjeguar sa i përket faktorëve thelbësorë: të ardhurat po rriten, inflacioni është mbajtur nën kontroll dhe ekonomia globale duket se po përjeton një ekspansion të madh. Në muajin tetor, Fondi Monetar Ndërkombëtar përditësoi parashikimet globale dhe arriti në përfundimin që vetëm pak shtete do të vuajnë gjatë vitit të ardhshëm. Ndërkohë që bankat qëndrorë kanë në plan ose kanë filluar tashmë të shtrëngojnë politikkën monetare, normat e interesit do të mbeten të ulëta tani për tani.
Krizat politike, sado sensacionale të jenë, nuk pritet të ndryshojnë përllogaritjet ekonomike të investitorëve. Edhe pse fatkeqësive të mëdha të shekullit të 20, tregjet arritën të ringriheshin shpejt. Pas sulmit të Japonisë në Pearl Habour, tregjet e aksioneve amerikane ranë me 10 për qind, por u ringritën pas gjashtë javësh. Po kështu, pas sulmit terrorist të 11 shtatorit, tregu i aksioneve ra me 12 për qind dhe u ringrit brenda muajit. Pas vrasjes së presidentit John F. Kennedy, çmimet ranë me vetëm 3 për qind dhe u ngritën ditën tjetër.
Është e vërtetë që çdo krizë politike është e ndryshme, por pas çdo krize, thotë investitori i vjetër Jens Nystedt, pjesëmarrësit në tregjet ndërkombëtare mbrohen gjithmonë nga përgjigjet e politikanëve. Bankat qendrore dhe ministrat e Financave reagojnë pothuajse menjëherë nëpërmjet rregullimit të normave të interesit apo politikave fiskale dhe asetet e investitorëve kryesisht i rikthehen vlerës që kanë patur përpara krizës. Sot, një konflikt me Korenë e Veriut për shkak të progamit bërthamor kryeson çdo listë të rreziqeve potenciale.
Shpërthimi i hapur i luftës ose një incident i mundshëm bërthamor në gadishullin korean do të shkaktonte një katastrofë të vërtetë humanitare, do të ndërpriste tregtinë me Korenë e Jugut – ekonomin e 13 më të mëdha në botë – dhe do të shkaktonte tronditje të mëdha politike nëpër botë. Megjithatë, një katastrofë e tillë do të ishte me shumë gjasa e shkurtër dhe rezultati do të shihej pothuajse menjëherë. Fuqitë e mëdha botërore do të qëndronin përsëri të bashkuara dhe likuiditeti i shumicës së investimeve do të mbetej pothuajse i paprekur.
Po kështu, një kolaps i plotë politik apo ekonomik në Venezuelë do të kishte implikime të rënda rajonale dhe mund të shkaktonte një krizë akoma më të rëndë humanitare atje. Megjithatë, me shumë gjasa, kjo nuk do të kishte asnjë impakt sistematik në tregjet e energjisë dhe ato financiare.
Këto skenare janë shpesh në titujt kryesorë ndaj manifestimi i tyre nuk është më i papritur. Megjithatë edhe pas një krize të rëndë si një sulm kibernetik masiv apo ndonjë epidemi që shpërthen papritur, trazimi i tregjeve zakonisht zgjat shumë pak, aq kohë sa i duhet investitorëve që të rivlerësojnë normat e tyre dhe likuiditetet e ardhshme.
Në të kundërt, ndryshimet e vendimeve dhe udhëzimeve të përbashkëta ekonomike, kanë më shumë gjasa të ndikojnë, duke i shtyrë investitorët të rivlerësojnë parashikimet e tyre të biznesit. Mund të krijohet një bindje e përbashkët ndërmjet investitorëve që normat e rritjes janë duke u ngadalësuar, apo që bankat qendrore nuk e kanë vënë re rritjen e madhe të inflacionit. Ndryshimi mund të vijë edhe menjëherë me zbulimin e një shume të madhe borxhes të këqija, që kanë shumë pak gjasa të paguhen.
Siç e dinë mirë investitorët e tregjeve në zhvillim, ndryshimet politike mund të ndikojnë në vendimet ekonomike, por përsëri, rreziku është më i vogël nga tronditjet e papritura se sa nga gërryerja e ngadaltë e institucioneve që investitorët i shohin si mbrojtje për të ardhmen e likuiditetit të tyre.
Për shembull, investitorët në Turqi e dinë se vendi është distancuar disi nga Europa dhe kjo ka sjellë rreziqe për bizneset e tyre. Nga ana tjetër, Brazili, pavarësisht skandalit të vazhdueshëm të korrupsionit që ka rrëzuar një president pas tjetrit, investitorët thonë se institucionet e vendit funksionojnë, edhe pse në mënyrën e tyre të ngadaltë dhe burokratike. Rreziku më i madh politik për tregjet globale të sotme pra, është mënyra se si funksionojnë institucionet ndërkombëtare kryesore dhe aleanca e fuqive të mëdha që duhet të jenë më e fortë se kurrë për të siguruar një klimë sa më të favorshme të tregjeve ndërkombëtare, pavarësisht tronditjeve të pritura apo të papritura politike.
Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI
