Dhjetori do të jetë muaji i pajtimit për kryeministri japonez, Shinzo Abe teksa takohet me liderët e dy vendeve me të cilët Japonia ka luftuar në Luftën e Dytë Botërore: Shtetet e Bashkuara dhe Rusia. Mund të duket premtuese që Abe do të presë presidentin rus, Vladimir Putin dhe më pas do të pritet nga presidenti aktual, Barack Obama. Por këto evente mund të paralajmërojnë një kohë të pasigurtë ndoshta edhe destabilizuese për Japoninë dhe Azinë Lindore.
Më 26 dhjetor, Abe do të shtrëngojë dorën e Obamës në Pearl Harbor – disa javë pas përvjetorit amerikan të 75-të të sulmit japonez – për të kthyer vizitën e Obamës në Hiroshima majin e kaluar. Shfaqja reciproke e faljes mendohet të theksojë vlerat e përbashkëta të Japonisë dhe Shteteve të Bashkuara në ditët e sotme.
Por ky gjest do të zhvillohen vetëm dhjetë ditë pasi Abe të presë Putinin në prefekturën e Yamaguchit ku ai ka lindur dhe takimi i tyre do të jetë një tjetër lloj pajtimi. Rusia është një nga vendet e pakta me të cilin Japonia nuk ka firmosur kurrë një marrëveshje paqeje pas vitit 1945, pasi në ditët e fundit të luftës, Bashkimi Sovjetik pushtoi katër ishuj japonezë në veri të Hokkaidos, pika më veriore e vendit.
Katër ishujt qëndrojnë në pikën jugore të zinxhirit të ishujve Kuril që ndajnë Detin Okhotsk nga Oqeani Paqësor. Edhe pse nuk kanë vlerë të veçantë ekonomike përveç peshkimit modest, ato kanë një vlerë të madhe sentimentale për Japoninë – siç ndodh zakonisht me territoret e humbura. Për Rusinë, e cila nuk parapëlqen të japë territore, ishujt kanë vlerë strategjike dhe Kremlini ka vendosur kohët e fundit të ndërtojë një sistem mbrojtjeje raketore në dy prej tyre.
Ndërkohë që konflikti mbi ishujt nuk e ka lënë Japoninë dhe Rusinë të formalizojnë marrëveshjen e paqes, të dy vendet duket se duan të riafrohen disi. Vizita e Putinit do të jetë vizita e parë zyrtare e tij në Japoni pas një dekade dhe Abe ka në plan ta nderojë atë me një trajtim të personalizuar. Diskutimet e tyre do të zhvillohen kryesisht në mjedise të pazakonta, jo në zyra të mërzitshme.
Këto përpjekje shfaqin shqetësimet respektive të Japonisë dhe Rusinë në lidhje me Kinën. Ndërkohë që Rusia e ka afruar Kinën gjatë viteve të fundit, si fillim duke hyrë në një marrëveshje të madhe të gazit natyror dhe duke zhvilluar stërvitje të përbashkëta ushtarake, e ka bërë më shumë si formë kundërshtimi të Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Europian. Në periudhën afatgjatë, Rusia nuk do të duket shumë e varur nga fqinja e saj jugore, ndërsa Japonia nga ana e saj i druhet dominimit në Azinë Lindore dhe është më e kënaqur duke qenë mikja e re aziatike e Rusisë.
Më parë do të kishte qenë e vështirë, për të mos thënë e pamundur që Japonia të investonte të Lindjen e Largët të Rusisë për shkak se ka marrë pjesë në sanksionet perëndimore kundër Rusisë, por tani që Donald Trump është zgjedhur president i ri i Shteteve të Bashkuara, këto sanksione mund të lehtësohen ose eliminohen. Në fakt, kjo mund të shpjegojë përse Abe shkeli protokollin për t’u bërë lideri i parë i huaj që takon presidentin e zgjedhur Trump në New York më 17 nëntor.
Nëse Hillary Clinton do të kishte fituar zgjedhjet, Abe do të ishte i detyruar të ulte pritshmëritë e tij nga takimi me Putinin. Tani, Putini dhe Abe do të kenë më shumë hapësirë për të negociuar statusin e ishujve konfliktualë dhe të zhvillojnë një kornizë të bashkëpunimit të ardhshëm ekonomik, i cili me shumë gjasa do të përfshijë takime të vazhdueshme mes dy vendeve.
Por ky do të jetë vetëm një çmim ngushëllimi për Aben. Fitorja e Trumpit e ka dënuar me vdekje Marrëveshjen e Partneritetit Trans Paqësor, që Obama e kishte thyer në qendrën e strategjisë aziatike. Abe e mbështeste TPP-në dhe e konsideronte si mjet për të parandaluar përpjekjen e Kinës për t’u bërë mbizotëruese e tregtisë aziatike. Pa këtë marrëveshje, ka gjasa që Kina të rimarrë në dorë këtë rol.
Kjo do të ishte një humbje e madhe për Japoninë dhe vendi do të humbë akoma më shumë nëse Trumpi mban premtimet e fushatës për t’i detyruar vendet si Japonia dhe Koreja e Jugut të paguajnë më shumë për mbrojtjen e tyre. Nëse Trump vazhdon ta provokojë Kinën duke komunikuar me Tajvanin, tensionet rajonale do të rriten. Kjo do t’i rrisë akoma më shumë nevojat e mbrojtjes së Japonisë, veçanërisht në lidhje me ishujt Senkaku në Detin e Kinës së Lindjes që Kina e pretendon si territorin e saj.
Kështu, Abe ndodhet përballë rrezikut, por shpreson edhe të ketë mundësi. Zgjedhja e Trumpit dhe rritja e tensioneve rajonale kanë krijuar pretekstin ideal për Aben që të ndjekë qëllimin e tij kryesor politik: rrëzimin e nenit 9 – klauzola pacifiste në Japoninë e pasluftës, e cila kufizon forcën vetëmbrojtëse të ushtrisë japoneze dhe i ka mbajtur shpenzimet buxhetore të vendit për sigurinë në 1 për qind të GDP-së.
Abe ka që tani mbështetjen e nevojshme parlamentare për ta rrëzuar këtë nen dhe mund të fitojë më shumë pas zgjedhjeve të vitit 2017. Por përtej mazhorancës me 2/3 të trupave parlamentare, reformat kushtetuese kërkojnë edhe shumicën e thjeshtë të referendumit kombëtar. Arritja e kësaj të fundit mund të jetë më e vështirë sepse vendi ka një kulturë të vjetër pacifizmi që pas sulmit me bombë bërthamore.
Duke shtrënguar dorën e Obamës në Hawaii, Abe do të nderojë kulturën pacifiste të vendit dhe do të sinjalizojë se pavarësisht reputacionit të tij si nacionalist, i njeh mirë rreziqet që paraqet lufta. Këto garanci paqësore, kundër rritjes së tensioneve në Azinë Lindore, mund të mos jenë të mjaftueshme për të bindur votuesit japonezë që të rrisin forcën sulmuese të vendit, 75 vjet pas fitores së madhe, por tepër tragjike në Pearl Harbor. Kjo do të jetë pikëpyetja më e madhe e politikës aziatike gjatë viteve të ardhshme të trazuar.
Përgatiti:
KLARITA BAJRAKTARI
