ANDREAS RASPOTNIK
Arktiku është duke u shkrirë dhe duke u shkrirë me shpejtësi. Në kohën kur arinjtë polarë janë duke ngordhur urie, lajmet e ndryshimit të klimës kanë pushtuar mediat dhe rrjetet sociale. Gjatë dhjetë viteve të fundit, Bashkimi Europian ka ndjerë nga shumë vende të tjera joshjen e Arktikut dhe njësitë e ndryshme qeverisëse janë përpjekur të formulojnë një politikë koherente për “fqinjësinë e veriut”. Përpjekjeve dhjetëra vjeçare të BE-së në veri dhe me rezultate të dobëta, ngrihet një pyetje e rëndësishme: A do të vazhdojë Bashkimi Europian të kanalizojë fonde dhe burime për rolin e saj në Arktik?
Aventurat arktike të BE-së deri tani nuk kanë gjeneruar shumë sukses, pasi sinjalet e ndryshme institucionale kanë gjeneruar një rol të paqëndrueshëm të BE-së në Arktik. Fjalimet e ndryshme politike – dhjetë vjeçare që në vitin 2008 – ilustrojnë një proces gradual formulimi që karakterizon vetë politikën arktike të BE-së: pozicione të përbashkëta me përçarje të madhe institucionale të një roli evaziv në rajonin verior.
Nuk mund të mohohet fakti që Bashkimi Europian është një aktor i rëndësishëm i Arktikut. Jo vetëm që tre prej anëtarëve konsiderohen pjesë e Arktikut (Danimarka, Finlanda dhe Suedia), për Bashkimin Europian ka edhe një prezencë të fuqishme rajonale multidimensionale atje. Këtu përfshihen edhe gjurmët rregullatore dhe kërkimore në rajon, një impakt i vërtetuar në mbrojtje të klimës së Arktikut, rëndësia e organizatës në treg dhe pjesëmarrjen në regjimet rajonale për të menaxhuar numrin në rritje të sfidave të Arktikut.
Megjithatë, përfshirja e Bashkimit Europian nuk është e qëndrueshme. Në fakt përpjekjet e BE-së për t’u angazhuar më shumë në Arktik kanë qenë shumë të debatuara ndërmjet anëtarëve. Disa prej deklaratve të BVE-së për politikën e Arktikut kanë qenë lehtësisht paternaliste, të njëanshme dhe parashikimet e BE-së për Arktikun nuk janë pritur gjithmonë mirë nga vendet si Kanadaja, Norvegjia dhe Rusia.
Bërthama e problemit nuk qëndron vetëm tek struktura institucionale e BE-së dhe në mekanizmat e saj të ndërlikuar të vendim-marrjes, por edhe në mungesën e mirëkuptimit ndërmjet BE-së dhe aktorëve të Arktikut. Roli i Parlamentit Europian dhe pushtetit të tij legjislativ, për shembull, nuk kuptohet gjithmonë qartë në rrethet e Arktikut, madje politikanët lokalë dhe kombëtarë shpesh ankohen për faktin se BE ndërhyn në çështje përtej juridiksionit.
Angazhimi rajonal i BE-së është lëkundur shumë gjatë dekadës së fundit pas daljes në pah të disa çështjeve më serioze në agjendën e saj. Me pak fjalë, Arkiku është vetëm një problem periferik për politikanët europianë. Kjo bën që Arktiku të jetë një cep i politikës, e dominuar kryesisht nga interesa speciale që nga mbrojtja e mjedisit, tek peshimi, që vetëm shtyjnë më shumë keqkuptimin e intersave të BE-së në Arktik.
Pak njerëz i kanë kushtuar vëmendje deklaratave të debatueshme të politikanëve kombëtarë të shteteve Arktike, veçanërisht kur ato nuk janë zyrtare apo kur lëshohen në gjuhën ruse apo skandinave. Megjithatë, sapo anëtarët e Parlamentit Europian deklarojnë se duhet të implementohet një moratorium mbi naftën dhe gazin e Arktikut, vijnë reagime të forta nga vendet arktike. Kjo, me pak fjalë, ngre pikëpyetje nëse politika europiane dhe roli i Europës ka rëndësi të vërtetë për vendet e veriut.
Në fazën aktuale dhe fillestare të politikës europiane mbi Arktikun – dhe me faktin që asnjë deklaratë zyrtare është e planifikuar për të ardhmen e afërt – është e kuptueshme të pyesësh vetëm se çfarë do të vijë më pas për rolin e BE-së në Arktik. Viti 2017 karakterizohej kryesisht nga një aktivitet i ulët. Aktorët e BE-së kanë filluar të sfidojnë Norvegjinë në lidhje me peshkimin e gaforreve të dëborës në kontinentin norvegjez dhe rreth arqipelagut të Svalbardit.
Parlamenti Europian ka shprehur shqetësime të mëtejshme për nxjerrjen e naftës dhe gazit në Arktik në ujërat që nuk i përkasin juridiksionit të BE-së. Sanksinet europiane kundër Rusisë, që pengojnë edhe nxjerrjen e naftës në Arktik, vazhdojnë të qëndrojnë në fuqi. Në këto politika ka shpesh interesa të ndryshme dhe të ndërsjellta në lojë. Një hap i vogël përpara për të kënaqur zërat e shumtë të Arktikut në Bruksel mund të shtyhet nga ambasadori europian për çështjet e Arktikut.
Si një rajon me ngarkesë të madhe politike, shanse të mëdha ekonomike dhe shqetësime klimaterike, Arktiku do të vazhdojë të jetë në agjendën afatgjatë të shteteve veriore anëtare të BE-së, bashkë edhe me aktorët e tjerë europianë dhe OJQ-të mjedisore, kompanitë e naftës, peshkimit dhe shumë e shumë grupe të tjera interesi. Pavarësisht shqetësimeve për kufijtë e legjitimitetit në Arktik, Bashkimi Europian do të vazhdojë të luajë një rol të rëndësishëm në fqinjësinë veriore.
Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI
