Agjencia Qendrore e Inteligjencës së SHBA-së, CIA, ka azhurnuar së fundmi të dhënat për Shqipërinë, ku sipas saj, ekonomia e Shqipërisë është përmirësuar në mënyrë të vazhdueshme dhe rritja ekonomike pritet të rritet në 3.8% në vitin 2017.
“Kodet e taksave komplekse dhe kërkesat e licencimit, sistemi i dobët gjyqësor, korrupsioni endemik, zbatimi i dobët i kontratave dhe çështjet e pronësisë, si dhe infrastruktura e vjetruar kontribuojnë në mjedisin e varfër të biznesit në Shqipëri, duke e bërë të vështirë tërheqjen e investimeve të huaja”, vë në dukje Agjencia amerikane e Inteligjencës. CIA vë në dukje se, lidhjet e ngushta të tregtisë, remitancave dhe sektorit bankar me Greqinë dhe Italinë e bëjnë Shqipërinë të prekshme ndaj pasojave të krizave të mundshme të borxhit dhe rritjes së dobët në eurozonë.
Remitancat, një katalizator i rëndësishëm për rritjen ekonomike, u ulën nga 12-15% të PBB-së para krizës financiare të vitit 2005 në 5.8% të PBB-së në vitin 2015, kryesisht nga shqiptarët që banojnë në Greqi dhe Itali.
CIA analizon se sektori i bujqësisë, i cili kontribuon pothuajse në gjysmën e punësimit dhe në një të pestën e PBB-së, kufizohet kryesisht në operacionet e vogla familjare dhe në bujqësinë për ekzistencë, për shkak të mungesës së pajisjeve moderne, të drejtave të paqarta të pronësisë dhe përhapjes së vogël, parcelat e tokës. Furnizimi me energji elektrike i Shqipërisë është i pabarabartë, pavarësisht nga kapacitetet e transmetimit të përmirësuara me vendet fqinje. Megjithatë, qeveria kohët e fundit ka ndërmarrë hapa për të frenuar humbjet jo teknike dhe ka filluar të përmirësojë rrjetin e shpërndarjes. Zbatimi më i mirë i kontratave të energjisë elektrike ka përmirësuar qëndrueshmërinë financiare të sektorit, duke zvogëluar mbështetjen e tij në mbështetjen buxhetore. Gjithashtu, me ndihmën e donatorëve ndërkombëtarë, qeveria po ndërmerr hapa për të përmirësuar rrjetet e varfra të rrugëve dhe hekurudhave, një pengesë afatgjatë për një rritje të qëndrueshme ekonomike.
Buxheti i Shqipërisë për 2017 synon të arrijë një tepricë të vogël primare, të cilën qeveria shqiptare ka në plan ta arrijë duke forcuar mbledhjen e taksave midis rritjes së moderuar të pagave publike dhe pensioneve. Vendi vazhdon të përballet me borxhin e lartë publik, duke tejkaluar kufirin ligjor të saj prej 60% të PBB-së në vitin 2013 dhe duke arritur në 71% në vitin 2016.
Rënie e fortë e investimeve të huaja me 42%
Investimet e huaja direkte shënuan një rënie të fortë prej 42% në tremujorin e parë të këtij viti, edhe tremujori i dytë dhe i gjithë 6-mujori nuk premton të jetë i mbarë. Bankers Petroleum, investitori më i madh i huaj në vend, ka deklaruar se shpenzimet kapitale në 6 muajt e parë të vitit ishin 20 milionë dollarë, nga 87.5 milionë dollarë në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Sidomos në tremujorin e dytë, Bankers ka investuar vetëm 7.3 milionë dollarë nga 37.5 milionë dollarë në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Kompania njoftoi se nuk shpoi asnjë pus të ri gjatë këtij tremujori. Dy vitet e fundit (2014-2015), investimet në hidrokarbure (kryesisht Bankers) përbënin rreth 40% të totalit të investimeve të huaja. Për krahasim, në janar-qershor 2014, investimet kapitale të Bankers ishin 132 milionë dollarë apo mëse 6 herë më të larta se në të njëjtën periudhë 2016. Frenimi i Bankers pritet të lërë zbuluar një pjesë të rëndësishme të investimeve të huaja dhe të zbehë shpresat e qeverisë për një hyrje të kapitalit në vend, teksa sipërmarrjet e reja të mëdha me kapital të huaj po mungojnë. Vërtet vitin e kaluar u hapën 694 sipërmarrje të reja me pronarë të huaj, por sipas INSTAT, 507 kishin më pak se 4 punonjës apo 73% e tyre, duke qenë kryesisht biznese të vogla që nuk sjellin investime të mëdha. Vetëm 43 sipërmarrje të reja të huaja që kanë mbi 50 punonjës janë hapur vitin e kaluar. Pjesa më e madhe e ndërmarrjeve të huaja janë italiane, kryesisht call center, që duan një kapital minimal për t’u hapur.
Taksat më të larta në rajon
Taksat më të larta në rajon, mungesa e inçentivave (Serbia për shembull, ndonëse ka taksa të krahasueshme me ne ofron subvencione për investitorët), klima e rënduar e investitorëve aktualë, që po thuhet hapur nga gjithë dhomat e huaja, janë disa nga arsyet që po mbajnë larg investitorët e huaj. Investimet e huaja ishin 152 milionë euro në tremujorin e parë, nga 261 milionë euro në janar-mars 2015 dhe 222 milionë euro në tremujorin e parë 2014, sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë. Shtesa e kapitalit të bankave, një tjetër element që nxiti investimet më 2015-n ishte gati 50% më e ulët në gjashtëmujorin e parë 2016, në raport me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, sipas statistikave të pasiveve të sistemit, të publikuara nga Banka e Shqipërisë (8 miliardë lekë, nga 15.3 mld lekë që ishte shtesa në janar-qershor 2015). Licenca celulare, që i dhanë hov investimeve të huaja në gjysmën e parë të 2015-s, nuk janë dhënë në muajt e parë të këtij viti. Shpresa e vetme për qeverinë mbeten dy investimet e mëdha strategjike për momentin, gazsjellësi TAP dhe HEC-i i Devollit. Të dhënat e investimeve të huaja për tremujorin e dytë pritet të publikohen në shtator nga Banka e Shqipërisë.
