“The Guardian”
Sa punë intelektuale serioze do ishte e drejtë të kërkohej të bëhej çdo ditë? (Të kuptohemi, nuk po flasim për gjëra si të marrësh pjesë në mbledhje duke e pasur kokën tjetërkund apo duke riorganizuar dollapin e kancelarisë). Duket një pyetje e komplikuar. Mendojmë se kreativiteti është një gjë në thelb misterioze dhe se qeniet njerëzore janë jashtëzakonisht të ndryshëm midis tyre. Pastaj ekzistojnë edhe shumë lloje pune për jaka të bardha: pse të imagjinosh se përgjigja mund të jetë e barabartë për avokatë, akademikë, bankierë dhe inxhinierë?
Por përgjigja nuk është një version më i përpunuar i klasikes “varet”. Përgjigja është: 4 orë. Kjo të paktën është përgjigja në të cilën ka arritur Alex Pang në librin e tij “Rest: Why you get more done when you work less” (Pushoni: Pse siguroni më shumë duke punuar më pak). Më parë është theksuar sesa është i vërtetë pohimi i nëntitullit të Pang dhe sa ideja e ditës së punës nga ora 9 e mëngjesit në orën 17 të pasdites është një mbeturinë e Revolucionit Industrial që nuk ka asnjë vlerë në “punën e dijes” moderne. Jemi krijesa ritmike dhe pjesa e ciklit tonë jetësor që i mundëson trurit të mos mbingarkohet është thelbësore.
Por ajo që godet më shumë në arsyetimin e Pang është specificiteti i tij. Në marrjen me histori dhe zanate krijuese vazhdon të hasesh me një njëjtin fenomen. Charles Darwin punonte për dy blloqe 90 minutëshe në mëngjes, më pas 1 orë më vonë. Matematikani Henri Poincaré punonte nga ora 10 e mëngjesit deri në 12 të drekës dhe më pas nga ora 17 deri në 19. Zakone të ngjashme ndeshen në rutinën e punës së përditshme të Thomas Jefferson, Alice Munro, John Le Carré dhe shumë të tjerëve.
Për të shmangur se mos akuzohemi që ka cituar vetëm shembuj, të cilat i japin peshë arsyetimit të tij, Pang përdor kërkimet e psikologut suedez Anders Ericsson, studimi i të cilit për violinistët – që veç të tjerash përbën bazën e të shumëdiskutuarit “rregull të 10000 orëve” – konfirmon gjetjet e tij. Jemi krijesa ritmike dhe ajo pjesë e ciklit tonë jetësor që i mundëson trurit të mos mbingarkohet është po aq thelbësore për rezultatin final.
Problem është se bota do të ishte një vend më i mirë sikur askush të mos ndjehej i detyruar që të punonte për shumë orë, pavarësisht se kjo është e vërtetë. Fakti është se për sa i përket çdo pune minimalisht kreative, një kulturë që nuk i jep hapësirë pushimit është e dënuar të humbasë, edhe vetëm për sa u përket rezultateve finale.
Adam Smith e kishte parashikuar: “Njeriu që punon në mënyrë aq të moderuar sa arrin të punojë në mënyrë konstante jo vetëm që e ruan më gjatë shëndetin e tij, por, gjatë një viti, kryen një sasi maksimalisht të mundur pune”. Edhe Leonard Woolf, duke përshkruar zakonet e tij të punës dhe ato të Virginia Woolf, theksonte se virtytet e “pak dhe shpesh”, kur thoshte: “Është e habitshme sesa mund të prodhojë një njeri në një vit, qofshin ato bukë, vazo, apo imazhe, nëse punon fort e në mënyrë profesionale për këtë objektiv (mbahuni fort këtu…!!!!) për 3 orë e gjysmë çdo ditë”.
Ndoshta e njëjta gjë nuk vlen vetëm për punët krijuese. Gjysmë shekulli më parë antropologu Marshall Sahlins bëri bujë kur sugjeroi se qeniet njerëzore e shoqërisë së gjuetarë – mbledhësve nuk luftonin në mënyrë konstante për mbijetesë, por se, përkundrazi, kishin arritur të ndërtonin “the original affluent society” (shoqërinë e kamur të origjinës), duke i kufizuar nevojat e tyre dhe më pas duke i plotësuar ato. Duke përdorur të dhëna të ardhura nga Afrika dhe nga Australia, ka llogaritur numrin e orëve që ata njerëz i kushtonin punës çdo ditë me qëllim të ushqyerin e të gjithë komunitetit. Dhe përgjigjia është pikërisht kjo: “Nga 3 deri në 5 orë”. Nuk mendoni se ka ardhur momenti për ta pranuar sugjerimin?
Përgatiti
ARMIN TIRANA
