Rasti i ndërtimit të “Velierës” në Durrës, ku gjatë gërmimeve u ndeshën nën rrënoja të qytetërimit të vjetër, nxori edhe një herë në pah problemet me të cilat ndeshet trashëgimia kulturore në vend. Kjo e fundit në jo pak raste është cenuar nga ndërtimet e reja dhe Durrësi apo edhe Elbasani janë disa nga qytetet që kanë pasur raste të njëpasnjëshme.
Kliton Gërxhani, kryetar i Shoqatës shqiptare të Turoperatorëve dhe Agjencive Turistike kërkon që qeveria të tregohet më me vizion kur vjen puna te turizmi, duke promovuar ato vlera, të cilat na dallojnë dhe na bëjnë të kërkueshëm te të huajt.
“Mendoj se nëse duhen harxhuar 6 milionë euro për një projekt modern në Durrës, atëherë më mirë do të ishte të shpenzoheshin për të prishur çdo ndërtim apo pallat në zonën A (të paktën) dhe të kompensoheshin ato familje që kanë marrë apartamente sesa të mbulohej me beton edhe një herë tjetër ajo zonë. Nëse do të ishte e mundur, ato fonde mund të kaloheshin për gërmime arkeologjike me qëllim që të pastrohej e të zbulohej Durrësi i vjetër, si dhe fillimi i Via Egnatias me qëllim që të kthehej në një park arkeologjik e gjithë zona A. Vetëm kështu do të përfitonin të gjithë, brezat e sotëm dhe të nesërm të Durrësit, por edhe i gjithë turizmi dhe ekonomia shqiptare.
E kundërta, do të ishte pasja e një vizioni dritëshkurtër, që mendon vetëm për përfitime të shpejta, por që nuk ka asnjë të krahasuar dhe nuk ka asnjë interes për turistët në raport me vlerat arkeologjike dhe historike të këtij qyteti. Paradoksalisht, sot Durrësi është qyteti më pak i kërkuar dhe i frekuentuar nga turistët e kulturës”.
Projektligji i trashëgimisë kulturore, i cili do të miratohet gjatë këtij viti parashikohet që ndër të tjera të garantojë planifikimin kombëtar të territorit në mbrojtje absolute të Trashëgimisë Kulturore dhe peizazhit.
Së fundmi në lidhje me këtë projektligj është shprehur Shoqata e Arkitektëve të Shqipërisë, sipas së cilës drafti ka 223 nene dhe është tepër i gjatë, përfshin shumë kategori të trashëgimisë kulturore dhe muzeve dhe paraqitet si jo praktik: për t’u punuar me të nga ana e profesionistëve në rrafshin e restaurimeve, ruajtjes, vlerësimit të trashëgimisë, etj., për t’u kuptuar nga qytetarët e thjeshtë për çështje të ndryshme; për t’u kuptuar e zbatuar edhe nga vetë administrata. Ekspertët propozojnë që masat administrative duhen të jenë në përputhje të plotë me Kodin Penal të Republikës së Shqipërisë.
Projektligji parashikon edhe ndërhyrje në ligje të tjera:
– Kodi Penal (parashikim veprash të reja penale dhe ndryshim i masave të dënimit);
– Ligji mbi taksat vendore (lehtësim fiskal për pronarët e pasurive kulturore, duke qenë se iu kufizohet tagri i përdorimit të pronës e justifikuar me vlerën kulturore që prona mbart);
– Kodi i Doganave (përafrim legjislacioni i BE-së mbi qarkullimin e pasurive kulturore dhe parandalimi i trafikimit të pasurive kulturore).
Risitë e projektligjit:
Detyrim ligjor dhe afate të saktë për:
– Miratimin e një strategjie kombëtare të kulturës.
– Planifikimin kombëtar të territorit në mbrojtje absolute të trashëgimisë kulturore dhe peizazhit.
– Pavlefshmëri absolute të lejeve zhvillimore/planeve të rregullimit, të nxjerra në kundërshtim me regjimet e mbrojtura të TK.
Lehtësime fiskale
– Ngritja e një fondi buxhetor për trashëgiminë kulturore ku mbështetja kryhet me konkurrueshmëri.
– Parashikim përjashtimesh nga taksat dhe tarifa për pronarët e TK.
– Mbështetja për ndërhyrjet vullnetare, me qëllim ruajtjen e pasurive kulturore.
Ndalime
– Tjetërsim i pasurive kulturore në pronësi publike.
– Qarkullimi në territor dhe sidomos jashtë tij, pa pajisjen e pasurive me çertifikatë qarkullimi.
– Dëmtimi / shkëputje/ prishje koleksionesh.
– Mbajtje e pasurive kulturore në kushte të papërshtatshme që i dëmtojnë.
